Polacy należą do czołówki narodów które przyjmują duże ilości leków. Niestety spora część środków leczniczych jest przyjmowana poza wskazaniami medycznymi lub w dawkach daleko przekraczających terapeutyczne. Uczymy się żyć „wygodnie”, skutecznie. Mimo, iż rośnie nasza świadomość potrzeby dbania o zdrowe ciało i ducha, to chcemy to osiągać natychmiast, nie bacząc na koszty. Najlepsze metody, aktywność fizyczna, odpowiednia dieta, higieniczny tryb życia, unikanie używek, wymagają poświęceń. Wolimy swój cel uzyskać za pomocą pigułki, w ciągu sekund lub minut. Jednak ceną za to jest często zależność, jej powikłania, w konsekwencji: złe funkcjonowanie, zaburzenia psychiczne, uszkodzenie narządów, inwalidztwo lub śmierć.
W tym artykule przedstawię najczęstsze problemy związane z uzależnieniem od leków: podstawowe, uzależniające grupy leków, częste powikłania ich stosowania, napiszę na czym polega leczenie lekomanii. Z oczywistych względów pominę nazwy leków o działaniu odurzającym.
Najczęściej obserwujemy uzależnienie od następujących grup leków:
- Leki z grupy BZD czyli benzodiazepiny: ich podstawowe działanie to: uspokajające, przeciwlękowe, nasenne, miorelaksujące, przeciwdrgawkowe. Działają praktycznie natychmiast po zażyciu, niestety ich euforyzujące działanie bywa często przyczyną silnych uzależnień. Zostały wprowadzone do użycia w latach 60-tych, dziś dostępnych jest w Polsce ok. kilkudziesięciu rodzajów BZD, co daje setki preparatów. Za bezpieczne przyjmuje się przyjmowanie kilkudniowe w dawkach terapeutycznych, przez specjalistów mogą być stosowane w wyraźnych wskazaniach do kilku tygodni. Różnią się między sobą bezpieczeństwem stosowania, toksycznością. Uzależnienie od nich skutkuje: zaburzeniami funkcji poznawczych, pamięci, szybkości reakcji, występują zawroty głowy, zaburzenia równowagi, często złamania u osób starszych, mogą wystąpić ataki padaczki, lęk, zaburzenia snu, majaczenia, inne psychozy w wyniku odstawienia.
- Niebenzodiazepinowe leki nasenne: popularne od ok. 20 lat, w Polsce występują głównie dwa rodzaje tych środków. Prowadzą do zależności podobnej w przebiegu jak BZD. Podobnie jak w przypadku stosowania benzodiazepin obserwujemy tu często narastanie tolerancji, pacjenci przyjmują coraz większe dawki w celu uzyskania podobnego efektu. rekordziści potrafią przyjmować do kilkudziesięciu tabletek na dobę, przy maksymalnej dopuszczalnej dawce 1.5 tabletki.
- Narkotyczne leki przeciwbólowe: głównie opioidy, na rynku popularnych jest kilka leków o tym mechanizmie działania, kilka z nich jest łatwo dostępnych, również w preparatach sprzedawanych bez recepty. Należy koniecznie wspomnieć o kilku specyfikach z tej grupy, silnie działających, uzależnienie od nich z reguły dotyczy osób związanych ze służbą zdrowia, lekarzy, ich żon, pozostałych członków rodzin. Uzależnienie od opiatów to silna fizjologiczna zależność, obserwuje się szybko narastającą tolerancję, silne objawy odstawienne, w trakcie używania liczne szkody zdrowotne, społeczne, emocjonalne, wysoką śmiertelność. Badania wykazują śmiertelność do 50% w pierwszych 10 latach używania opiatów.
- Pozostałe leki przeciwbólowe: w większości przypadków dostępne bez recepty. Używane w dawkach przekraczających terapeutyczne lub np. z alkoholem, powodują groźne dla życia powikłania: chorobę wrzodową, uszkodzenie szpiku, niewydolność nerek, toksyczne uszkodzenie wątroby i inne śmiertelne zatrucia.
Istnieje dodatkowo wiele różnych grup i preparatów, które mogą wywołać zespół zależności. Jako ciekawostkę podam fakt, że uzależnia również Witamina C. Jedno z jej działań polega na łagodnym pobudzeniu, aktywizacji. Przyjmowana przewlekle w dużych dawkach, np. w celu prewencji przed infekcjami, w okresach wiosennych i jesiennych, prowadzi do uzależnienia. Odstawienie powoduje, bóle głowy, złe samopoczucie, zaburzenia nastroju.
Leczenie uzależnienia od leków: powinno być prowadzone przez specjalistów. z reguły zespoły tworzą: psychiatrzy, specjaliści psychoterapii uzależnień, psycholodzy. Niejednokrotnie wiąże się z kilkutygodniową hospitalizacją, koniecznością detoksykacji. W wyniku odstawiania leków mogą wystąpić groźne dla zdrowia i życia objawy: padaczka, psychozy, objawy wegetatywne, tachykardia, skoki ciśnienie tętniczego. Dlatego osoby uzależnione powinny bezwzględnie skontaktować się z lekarzem celem uzyskania pomocy.